 |
| ប្រវត្តិសង្ខេបនៃការរៀបចំចងក្រងវចនានុក្រមខ្មែរ |
សព្វថ្ងៃនេះ
ភាសាខ្មែរនៅតែជាប្រធានបទមួយដ៏ក្ដៅគគុកសម្រាប់ការពិភាក្សានៅស្ថាប័នមួយចំនួន
ក៏ដូចជានៅលើទំព័រកាសែត ។ មានមតិច្រើនត្រូវបានលើកឡើង
ប៉ុន្តែផ្លូវដែលត្រូវដើររួមគ្នាមួយនោះមិនទាន់ត្រូវបានគេរកឃើញជាក់ច្បាស់នៅឡើយ
។ ដោយផ្អែកតាមស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន
ដែលផ្ដល់នូវភាពមិនច្បាស់លាស់សម្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ភាសាខ្មែរ
គណៈកម្មាធិការជាតិភាសាខ្មែរ
សម្រេចឱ្យប្រើប្រាស់អក្ខរាវិរុទ្ធតាមវចនានុក្រមខ្មែរ (សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ
ជួន ណាត) ។
ម៉្យាងដោយមើលឃើញពីការរីកចម្រើនឥតឈប់ឈររបស់សម្ភារៈបច្ចេកវិទ្យា
និងដើម្បីចូលរួមចំណែកដោះស្រាយបញ្ហាតាមធនធានដ៏ស្ដួចស្ដើងដែលខ្លួនមានផងនោះ
បានធ្វើឱ្យវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ មាន លោក ងួន វ៉ាន់ចន្ធី ជានាយក
បានរៀបចំក្រុមការងារមួយ នៅថ្ងៃទី ០៩ ខែតុលា ឆ្នាំ ២០០៥ ក្នុងគោលបំណង៖
១. អនុវត្តតាមគោលនយោបាយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល
ដែលមានសម្ដេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា លើវិស័យ អក្សរសាស្ត្រ
និងស្មារតីនៃការណែនាំរបស់ ឯ.ឧ. សុខ អាន ប្រធាន
គណៈកម្មាធិការជាតិភាសាខ្មែរ ដែលមានគោលដៅធ្វើឱ្យមានស្ថិរភាព
និងអភិវឌ្ឍន៍លើវិស័យអក្សរសាស្ត្រ
រួមចំណែកជាមួយគោលនយោបាយចតុកោណជំហានទី ២
របស់រាជរដ្ឋាភិបាលសំដៅអភិវឌ្ឍប្រទេសលើគ្រប់វិស័យ ។
២. ថែរក្សា និងលើកកម្ពស់ស្នាដៃរបស់សម្ដេចសង្ឃរាជ ជួន ណាត
និងបន្តនិរន្តរភាព របស់វិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យលើវិស័យអក្សរសាស្ត្រ
ដោយធ្វើឱ្យកាន់តែ
ប្រសើរឡើងថែមទៀតនូវវចនានុក្រមនេះតាមជំហានដូចខាងក្រោម៖
ក. រៀបចំការកែសម្រួលកំហុសអក្ខរាវិរុទ្ធ
ដែលបណ្ដាលមកពីការបោះពុម្ពលើកទី ៥
ខ. រៀបចំបញ្ជីពាក្យ
(ក្នុងវចនានុក្រមពាក្យមួយអាចសរសេរបានពីរ ឬបី បែប ដើម្បី
ដាក់ស្នើទៅគណៈកម្មាធិការជាតិភាសាខ្មែរអនុម័ត និងសម្រេចក្នុងការសរសេរ
ឱ្យបាន ឯកភាពគ្នា)
គ.
ជ្រើសយកពាក្យពីនិយមន័យក្នុងវចនានុក្រមខ្មែរដែលបានបោះពុម្ពលើកទី ៥
ឱ្យក្លាយជាមេពាក្យឡើង
ឃ. រៀបចំបង្កើតវចនានុក្រមខ្មែរអេឡិចត្រូនិក
និងកែលំអរាល់ឆ្នាំ
ង. ក្រោយពីបានបន្ថែមមេពាក្យថ្មី រួមទាំងនិយមន័យមក
វិទ្យាស្ថានមានគ្រោងបោះពុម្ព វចនានុក្រមខ្មែរលើកទី ៦ បន្តទៀត
៣.
សហការជាមួយដៃគូសហប្រតិបត្តិការមួយចំនួនដែលមានទស្សនវិស័យដូចគ្នា ដូចជា
វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ (Open Institute), SEALang និងបុគ្គលស្រាវជ្រាវឯករាជ
ជាដើម ដើម្បីឱ្យសម្រេចគោលដៅដែលបានពោលខាងលើ ។
៤. បន្តការធ្វើវចនានុក្រមខ្មែរទូទៅជាអេឡិចត្រូនិក
ក្រោយពីបានដកពិសោធន៍ពី វចនានុក្រមខ្មែរ របស់សម្ដេចព្រះសង្ឃរាជ ជួន ណាត
រួចមក (ករណីមានលទ្ធភាពគ្រប់ គ្រាន់)
ខាងក្រោមនេះជាសេចក្ដីដកស្រង់ចេញពីនិទានកថាដែលបានព្រះលិខិតចុះថ្ងៃទី
១០ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ ១៩៦៧ (ព.ស. ២៥១១) ដោយអតីតសម្ដេចព្រះសង្ឃរាជគណៈមហានិកាយ ជួន
ណាត ជោតញ្ញាណោ
ក្នុងគ្រាដែលពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យបានបោះពុម្ពវចនានុក្រមខ្មែរលើកទី ៥ ។
‹ខ្ញុំថ្លែងសេចក្ដីអំពីប្រវត្តិនៃវចនានុក្រមនេះជាសង្ខេប
មិនសព្វគ្រប់តាមដំណើរការណ៍ដែលកន្លងទៅហើយនោះទេ, ខ្ញុំថ្លែងដោយអន្លើៗខ្លះគ្រាន់តែឱ្យអស់លោកបានជ្រាប
សោះតែខានប៉ុណ្ណោះហើយអស់លោកនឹងបានជួយឧបត្ថម្ភវចនានុក្រមនេះឱ្យមានការលូតលាស់ចម្រើនតទៅតាមសម័យនិយម
នាអនាគតកាល ។ វចនានុក្រមខ្មែរទាំង ២
ភាគនេះជាសម្បត្តិរបស់ពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យក្រុងភ្នំពេញ
គឺជារបស់រាជរដ្ឋាភិបាលតាំងពីចាប់ផ្ដើមបោះពុម្ពគ្រាទី ១ មក
ពុំមែនជាសម្បត្តិរបស់ឯកជនទេ ។ ព្រះរាជប្រកាសលេខ ៦៧ ចុះថ្ងៃទី ៤ ធ្នូ
១៩១៥ ឱ្យឈ្មោះថា វចនានុក្រមខ្មែររបស់រាជការ ប៉ុន្តែកាលដែលបោះពុម្ពគ្រាទី
១ ជាដំបូងបង្អស់នោះ អស់លោកកុង្សីយ៍សេនាបតីក្នុងសម័យនោះ
សុំថាឱ្យដាក់ឈ្មោះត្រឹមតែថា វចនានុក្រមខ្មែរភាគទី ១ ភាគទី ២ (DICTIONNAIRE
CAMBODGIEN Tome I Tome II ) កុំដាក់ពាក្យថា របស់រាជការ
ព្រោះបើដាក់ឈ្មោះថា របស់រាជការ
ក៏ទៅជាបង្ខំឱ្យគេប្រើតាមទាំងអស់គ្នាដោយដាច់ខាត, ដោយហេតុនេះ ត្រូវទុកឱកាសឱ្យគេទៅសិនចុះ
បើអ្នកណាគេមិនត្រូវការប្រើតាមក៏ឥតបើមានកំហុសអ្វីឡើយ, យូរៗទៅគង់តែនឹងប្រើតាមទាំងអស់គ្នាឯងៗទៅទេ ។ »
ដល់មកកាលជាខាងចុង គ. ស. ១៩៦៧
លោកនាយកនៃពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យក្រុងភ្នំពេញ
បានចាត់ការបោះពុម្ពវចនានុក្រមខ្មែរនេះជាគ្រាទី ៥ ថែមឡើងទៀត
ក៏បានតាំងគណៈកម្មការ ៤ រូបគឺ៖
១- ព្រះសាសនមុនី កិម -តូរ ចន្ទមង្គលោ
២- ព្រះបិដកធម្ម អ៊ុម ស៊ុម សង្ឃត្ថេរោ ទាំង ២
រូបនេះជាសមាជិកនៃគណៈកម្មការប្រែព្រះត្រៃបិដកក្នុងពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
ក្រុងភ្នំពេញ
៣-លោក ញូង សឿង
នាយលេខាធិការដ្ឋាននៃសមាគមអ្នកនិពន្ធខ្មែរក្រុងភ្នំពេញ (អតីតអគ្គលេខាធិការរងនៃពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ)
៤- លោក ថោង សំអ៊ី អ្នកនិពន្ធតែងសេចក្ដីនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
គណៈកម្មការទាំង ៤
រូបនេះជាអ្នកស្ទាត់ជំនាញខាងអក្សរសាស្ត្រខ្មែរ, ឱ្យជាអ្នកពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់វចនានុក្រមខ្មែរដែលបានបោះពុម្ពគ្រាទី
៤ នោះជាថ្មីម្ដងទៀត ឱ្យបានហ្មត់ចត់គ្រាន់បើបន្តិចឡើងជាងមុន
ដ្បិតវចនានុក្រមក្នុងពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យអស់ទៅហើយ
ឥតមានសល់សម្រាប់អស់លោកអ្នកត្រូវការទេ, សុំឱ្យគណៈកម្មការទាំង
៤ រូបនេះឆ្លៀតពេលធ្វើការឱ្យបានសម្រេចឆាប់បន្តិច ឱ្យបានទាន់ពេលនៃអស់លោកអ្នកត្រូវការ
។
លោក លាង ហ័បអាន ជានាយកនៃពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ
បានមកសូមឱ្យខ្ញុំជួយឧបត្ថម្ភក្នុងការបោះពុម្ពគ្រាទី ៥
នេះបានតម្រូវតាមការងាយស្រួល ឱ្យគណៈកម្មការទាំង ៤
រូបរៀបចំការិយាល័យមួយក្នុងវត្តឧណ្ណាលោម ដើម្បីឱ្យបាននៅជិតខ្ញុំជាអ្នកជួយឧបត្ថម្ភ
។ ខ្ញុំក៏បានទទួលភារៈជួយ ដោយតាំងចិត្តថា
ស៊ូទ្រាំនឿយចំពោះវចនានុក្រមនេះជាថ្មីម្ដងទៀតចុះ
ទោះបីខ្ញុំមានវ័យចាស់ចូលក្នុងជន្មាយុគម្រប់ ៨៤ ឆ្នាំហើយ
ព្រមទាំងមានកិច្ចការផ្ទាល់ខ្លួនច្រើនស្អេកស្កះស្ទើរតែរើខ្លួនពុំរួចផងក៏ដោយ, ព្រោះវចនានុក្រមខ្មែរនេះជាការស្នាដៃថ្វីគំនិតចាស់របស់ខ្ញុំ
ខ្ញុំមិនសូវភ្លេចយូរៗប៉ុន្មានចំពោះវចនានុក្រមនេះទេ
កាលបើសរសេរការអ្វីៗ ខ្ញុំតែងតែនឹកដល់វចនានុក្រមខ្មែរទាំង២
ភាគនេះជាដរាប, ដោយហេតុនេះឯង បានជាខ្ញុំមិនប្រកែក
។ ក្នុងគ្រានេះ
ខ្ញុំលៃពេលម៉ោងឆ្លៀតជួយពិនិត្យផ្ទៀងផ្ទាត់កែសម្រួលឱ្យបានគ្រាន់បើជាងពីមុនខ្លះដោយអន្លើៗ
ខ្ញុំខំប្រឹងឆ្លៀតជ្រើសរើសយកមេពាក្យដែលខ្វះ ព្រមទាំងអត្ថន័យផង
សរសេរខ្លួនឯងចុះបន្ថែមឱ្យមានមេពាក្យក្រែលជាងពីមុខ
បានដកស្រង់យកកាព្យជាព្រះរាជនិពន្ធនៃព្រះករុណា
ព្រះបាទសម្ដេចព្រះហរិរក្សរាមា ឥស្សរាធិបតី (ព្រះបរមកោដ្ឋ)ខ្លះ
កាព្យសាស្ត្រាច្បាប់រាជនេតិជាព្រះនិពន្ធនៃ ព្រះរាជសម្ភារខ្លះ
ល្បិចចៅក្រម ដែលកើតមានក្នុងរជ្ជកាលនៃ ព្រះបាទសម្ដេចព្រះជ័យចេស្ដាខ្លះ
ចំពោះត្រង់អត្ថន័យនៃពាក្យ មន្ទលេន សេនបទ មណ្ឌុកដ សីហលោ, សុភាសិតនិងភាសិតបុរាណខ្លះ, និងកាព្យរបស់ខ្ញុំខ្លះ
តម្រូវឱ្យសមតាមអត្ថន័យរបស់មេពាក្យនោះៗដោយអន្លើៗ, ក៏ឃើញថា វចនានុក្រមខ្មែរទាំង ២ ភាគដែលបោះពុម្ពគ្រាទី ៥
នេះទូលំទូលាយគ្រាន់បើបន្តិចជាងមុខ, ប៉ុន្តែបើធៀបប្រៀបទៅនឹងផ្លូវ
ក៏មានឋានៈត្រឹមតែប្រហែលនឹងថ្នល់លំដែលបានចាក់រាយក្រួសបាយក្រៀមស្ដើងៗប៉ុណ្ណោះ
ពុំទាន់មានឋានៈស្មើនឹងថ្នល់ដែលចាក់ជ័រយ៉ាងក្រាស់រលើបរលង់នៅឡើយទេ;
ក្នុងអនាគតកាលមិនយូរឆ្នាំប៉ុន្មាន
ទើបអាចនឹងឡើងឋានៈស្មើនឹងថ្នល់ចាក់ជ័ររលង់រលើបពុំខានឡើយ, គួរឱ្យខ្ញុំនឹកស្ដាយណាស់
ដោយមិនបានឃើញឋានៈខ្ពង់ខ្ពស់របស់វចនានុក្រមខ្មែរនេះ!
ការពិនិត្យក្រោយនេះ, ខ្ញុំបានថ្លែងការណ៍យ៉ាងពិស្ដារ
ឱ្យគណៈកម្មការទាំង ៤
រូបបានដឹងអំពីយោបល់នៃគណៈកម្មការមុនដំបូងដែលខ្ញុំបានពោលហើយខាងលើ,
គណៈកម្មការទាំង ៤ រូបក៏មានយោបល់ព្រមគ្នាជាឯកច្ឆន្ទថា
ត្រូវយើងយកយោបល់របស់គណៈកម្មការដំបូងនោះមកអនុវត្ត
កុំទុកវចនានុក្រមនេះឱ្យនៅរសេមរសាមច្រើនពេក នាំឱ្យពិបាកប្រើ
ពិបាកដោះស្រាយណាស់ ប៉ុន្តែត្រង់សញ្ញាដែលហៅថា អឌ្ឍចន្ទ
នោះត្រូវលើកទុកទៅចុះ ព្រោះវិនាសបាត់រូបបាត់ឈ្មោះទៅហើយ
បើទុកជាយើងបង្កើតក្នុងសម័យនេះឱ្យមានរូបសណ្ឋានផ្សេងជាជំនួស
សម្រាប់ប្រើដាក់លើពាក្យកំញ្រ ទាំងប៉ុន្មាននោះក៏ពុំកើតដែរ ។
ឯយោបល់ក្រៅពីនោះ យើងត្រូវអនុវត្តតាមខ្លះ
ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យមានឱកាសច្រហទូលំទូលាយ
ឱ្យអស់លោកអ្នកអក្សរសាស្ត្រខ្មែរនាអនាគតងាយដើរ
ដ្បិតក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ដែលមាន សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ឧបយុវរាជ
ព្រះប្រមុខរដ្ឋ ជាព្រះបិតាអក្សរសាស្ត្រជាតិ
ព្រះអង្គសព្វព្រះរាជហ្ឫទ័យឱ្យអក្សរសាស្ត្រខ្មែរយើងលូតលាស់ចម្រើននេះ
ផ្ទុយគ្នាស្រឡះពីសម័យមុន ឆ្ងាយពីគ្នាដាច់ស្រយាលទៅហើយ, យើងគួរសម្រេចតាមយោបល់របស់គណៈកម្មការដំបូងបង្អស់នោះបានខ្លះហើយ
ព្រោះមិនដូចសម័យ គ. ស. ១៩១៥ នោះទេ ។ ខ្ញុំនិងគណៈកម្មការទាំង ៤
រូបក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាជាឯកច្ឆន្ទ
តាមយោបល់របស់គណៈកម្មការដំបូងបង្អស់នោះ, មិនទាំងអស់ទេ
គ្រាន់តែអនុវត្តតាមខ្លះទុកឱ្យគង់តាមទម្លាប់ខ្លះដើម្បីគោរពអធ្យាស្រ័យនៃអស់លោកអ្នកធ្លាប់សរសេររត់គំនិតរត់ដៃទៅហើយ
។ ›
អធិបតី និងក្រុមជំនុំ ដែលតាំងដោយព្រះរាជប្រកាសលេខ ៦៧
ចុះថ្ងៃទី ៤ ខែសេបតមប្រិ៍ ឆ្នាំ ១៩១៥
និងព្រះរាជប្រកាសតាមលំដាប់មុនក្រោយឱ្យបង្កើតវចនានុក្រមខ្មែរ ។
អធិបតី
សម្ដេចចក្រីកុញ្ជរាធិបតី ពេជ្រ ប៉ុណ្ណ
សេនាធិបតីក្រសួងសិក្សាធិការនិងយុទ្ធនាធិការ (កាលនៅក្នុងឋានៈជា
អ្នកឧកញ៉ាចក្រីកុញ្ជរាធិបតី… ) ។
ក្រុមជំនុំ
១- សម្ដេចព្រះរាជអយ្យកោ វរចក្ររណឫទ្ធិ សុធារស
(កាលនៅក្នុងឋានៈជាព្រះអង្គម្ចាស់)
២- សម្ដេចក្រុមព្រះ ភាណុវង្ស
(កាលនៅក្នុងឋានៈជាព្រះអង្គម្ចាស់)
៣- ព្រះវនរ័ត ចន្ទ (វត្តឧណ្ណាលោម ក្រុងភ្នំពេញ)
៤- ព្រះមហាវិមលធម្ម ថោង ចាងហ្វាងទី ១ នៃសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់
ក្រុងភ្នំពេញ
៥- ព្រះមហារាជធម្ម សួស ចៅអធិការវត្តប្រយូរវង្ស ក្រុងភ្នំពេញ
៦- អ្នកឧកញ៉ាធម្មានិករ គង់ (សេនាបតីទីវាំងវរវៀងជ័យចាស់
រ៉ឺត្រែត )
៧- អ្នកឧកញ៉ាពិភិតឦសូរ ម៉ី (សេនាបតីទីចក្រីចាស់ រ៉ឺត្រែត);
៨- អ្នកឧកញ៉ាវិបុលរាជ មាស (ឧបសេនាធបតីក្រសួងក្សេត្រាធិការ… )
៩- អ្នកឧកញ៉ាស្រីធម្មាធិរាជ អ៊ុក (ឧបសេនាបតីក្រសួងព្រះបរមរាជវាំង…
)
១០- ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ ជួន ណាត
(កាលនៅក្នុងឋានៈជាព្រះគ្រូសង្ឃសត្ថា ជាអាចារ្យសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់
ជាអ្នកកាន់ការជាប់រៀងរាបដរាបមកដល់សម័យបោះពុម្ពសម្រេចកើតបានជាវចនានុក្រមខ្មែរនេះ)
១១- ឧកញ៉ាសុត្តន្តប្រីជា អ៊ិន (អ្នកបាត់ដំបង , តាំងពីកាលនៅក្នុងឋានៈជាអាចារ្យ
អ៊ិន រហូតដល់បានឋានន្តរជាទីឧកញ៉ានេះ)
១២- អ្នកអាចារ្យ អ៊ិត ហាក់ អាចារ្យសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់
(តាំងពីកាលនៅជាបព្វជិត មានឋានន្តរជាព្រះសីលសំវររាជាគណៈ
វត្តឧណ្ណាលោម)
១៣- ឧញ៉ាសុភាធិរាជ ស៊ូ (ចៅក្រមសាលាឧទ្ធរណ៍ ក្រុងភ្នំពេញ)
១៤- ព្រះញាណវីរិយៈ ឡុង (ចៅអធិការវត្តនួនមណីរាម ក្រុងភ្នំពេញ)
អាចារ្យសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់
១៥- ព្រះឧត្តមមុនី អ៊ុម ស៊ូ (វត្តឧណ្ណាលោម)
អធិបតីរងនៃក្រុមជំនុំប្រែព្រះត្រៃបិដក (កាលនៅក្នុងឋានៈជាព្រះគ្រូវិមលប្បញ្ញា)
១៦- ព្រះសាក្យវង្ស ហួត តាត
អាចារ្យបង្រៀនសំស្ក្រឹតនៅសាលាបាលីជាន់ខ្ពស់, អធិបតីរងនៃក្រុមជំនុំប្រែព្រះត្រៃបិដក
(កាលនៅក្នុងឋានៈជាព្រះគ្រូសង្ឃវិជ្ជា)
១៧- ក្រមការ ជុំ ម៉ៅ
(កាលកំពុងទទួលភារៈធ្វើការនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ)
១៨- ឧញ៉ាទេពពិទូ ឈឹម ក្រសេមគន្ថបណ្ឌិតនៅពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត្យ ។
បណ្ដាក្រុមជំនំទាំងនេះ
អស់លោកខ្លះបានជួយធ្វើការដោយពេញកម្លាំង, ខ្លះជួយធ្វើមួយដងមួយកាល,
ខ្លះគ្រាន់តែមាននាមតាំងក្នុងព្រះរាជប្រកាសប៉ុណ្ណោះ ។
លោក ហ៊្សក សេដែស ចាងហ្វាងសាលាបារាំងសែសនៅចុងបូព៌ាប្រទេស
(កាលនៅជា សមាជិក កម្មការ នៃសាលាបារាំងសែសនោះនៅឡើយ, ក្នុងឱកាសដែលលោកនៅធ្វើការក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ)
ជាអ្នកផ្ដួចផ្ដើមឱ្យកើតការនេះឡើង
ព្រមទាំងឆ្លៀតជួយធ្វើការនេះជាមួយនឹងអស់លោកក្រុមជំនុំផងដែរ ។
លុះដល់មកអវសានកាល ព្រះពុទ្ធឃោសាចារ្យ ជួន ណាត
បានរើកែធ្វើជាថ្មីឡើងម្ដងទៀត
ដោយសេចក្ដីខំប្រឹងពេញកម្លាំងតែមួយរូបគត់ឥតមានលោកណាជាគម្រប់ពីរឡើយ
ដរាបទាល់តែហើយការស្រេចកើតបានជាវចនានុក្រមខ្មែរនោះឡើង, ជាការកើតដំបូងបំផុតក្នុងកម្ពុជរដ្ឋ។
រៀបរៀងដោយៈ ព្រះតេជព្រះគុណ កោសលមុនី យិន-រតនសុធាវី
(វប្បធម៌រលត់ ជាតិរលាយ វប្បធម៌ពណ្ណរាយ ជាតិថ្កើងថ្កាន
អក្សរសាស្រ្តខ្មែរជាគោលរបស់ជាតិ វិន័យនៃលោកនាថ ជាគោលព្រះពុទ្ធសាសនា
កាលបើអក្សរសាស្រ្តខ្មែរបាត់បង់ ជាតិក៏អាប់ឱនសាបសូន្យទៅជាលំដាប់លំដោយ)